Choroby wektorowe – część II

Wektory i choroby, które przenoszą 

Pchły, kleszcze i komary mogą być czymś więcej niż tylko uciążliwymi natrętami. W rzeczywistości są one również głównymi nosicielami wielu potencjalnie poważnych chorób, które mogą dotknąć zarówno ludzi, jak i nasze ukochane czworonogi. „Choroby wektorowe” to takie, w których patogeny lub organizmy chorobotwórcze są przenoszone przez pchły, kleszcze i komary z jednego zwierzęcia na drugie. 

Ponieważ choroby wektorowe stają się coraz powszechniejsze, warto wiedzieć, w jaki sposób można ograniczyć związane z nimi ryzyko. 

Komary

Komarzyce gryzą i wysysają krew, a przyswojone w ten sposób białko wykorzystują do rozwoju jaj. W momencie ukąszenia komarzyca wydziela także ślinę, która trafia do krwioobiegu żywiciela. Jeśli insekt miał wcześniej styczność z zakażonym zwierzęciem lub człowiekiem, może wówczas przekazać infekcję kolejnemu żywicielowi. 

Wzrost populacji komarów przyczynił się do większego rozprzestrzeniania chorób przenoszonych przez te wektory. Do niedawna uważano, że terenami wysokiego ryzyka są dla nich obszary podzwrotnikowe i tropikalne, teraz jednak problem ten obserwujemy na całym świecie. 

Robaczyca serca (dirofilarioza) 

Robaczyca serca jest potencjalnie śmiertelną chorobą, która może rozwinąć się, gdy komar zarażony larwami pasożytów ugryzie psa. Młode pasożyty wnikają do organizmu zwierzęcia poprzez ranę po ukąszeniu komara i rozpoczynają cykl infekcyjny. Larwy nicieni dojrzewają do postaci dorosłych w sercu i pobliskich naczyniach krwionośnych psa, prowadząc do niewydolności serca i płuc. Dojrzałe nicienie sercowe rozmnażają się, a nowe inwazyjne stadia pasożyta zwane mikrofilariami przedostają się do krwiobiegu, aby zakażać kolejne komary. Robaczyca serca rzadko przenosi się z komarów na ludzi. 

Dirofilaria repens 

D. repens to przenoszony przez komary pasożytniczy nicień, który bytuje w tkance podskórnej psów i w przeciwieństwie do nicienia sercowego nie przenika do krwiobiegu. Większość infekcji u psów przebiega bezobjawowo, chociaż zwierzę może odczuwać podrażnienie skóry, czasem widoczny jest też obrzęk oraz zapalenie spojówek. 

Komary zakażone D. repens mogą również infekować ludzi, uważa się jednak, że większość larw wprowadzonych do organizmu ludzkiego umiera przed osiągnięciem przez nie dojrzałości. Do typowych objawów inwazji zalicza się głównie miejscowe obrzęki. 

Kleszcze

Cykl życiowy kleszczy rozpoczyna się od jaja. Następnie przechodzą one przez trzy kolejne stadia, w których do przeżycia niezbędna jest im krew. Większość kleszczy może żerować na wszystkich rodzajach ssaków (niektóre nawet na ptakach, gadach czy płazach!), a każde nowe stadium rozwojowe rozpoczyna się od nowego żywiciela. 

Podobnie jak w przypadku komarów, również ślina kleszcza przedostaje się do organizmu żywiciela w momencie ugryzienia. W ten sposób migracja patogenów odbywa się dwutorowo – od nosiciela do żywiciela i od żywiciela do nosiciela, aby móc następnie infekować kolejne zwierzęta. 

Kiedy kleszcz żeruje, czyli żywi się krwią, może pozostać przyczepiony do ciała żywiciela przez kilka dni. Zakażenie nie następuje od razu w momencie ukąszenia, ale właśnie w trakcie tego kilkudniowego żerowania – tempo infekcji zależne jest od rodzaju patogenu. 

W ostatnich latach obserwuje się znaczny wzrost populacji kleszczy i rozszerzenie obszaru ich bytowania. Na przykład kleszcz psi brązowy był wcześniej spotykany głównie na terenie cieplejszych obszarów Morza Śródziemnego, w ciągu ostatnich kilku lat zaobserwowano jednak jego migrację również na tereny Europy Północnej. Ten konkretny rodzaj kleszcza wykazuje zdolność do bytowania wewnątrz budynków, gdzie może przetrwać chłodniejsze miesiące. 

Innym przykładem jest niedawne (2017 r.) odkrycie azjatyckiego kleszcza długorogiego w Stanach Zjednoczonych, który wyemigrował z obszaru Azji Wschodniej, gdzie jest głównym szkodnikiem bydła. Znaleziono go w New Jersey na owcy, która nigdy nie opuszczała kraju. W ciągu następnych miesięcy azjatyckiego kleszcza długorogiego zaobserwowano w kilkunastu kolejnych stanach.

Jego migracja jest wspomagana zdolnością do rozmnażania poprzez partenogenezę – rzadką formę rozmnażania bezpłciowego, w której samice kleszczy mogą wytwarzać potomstwo bez osobników płci męskiej. Azjatycki kleszcz długorogi atakuje również psy, wydaje się jednak, że nie jest w stanie przenosić boreliozy. 

Do Stanów Zjednoczonych przedostał się najprawdopodobniej niezauważony przez nikogo, żerując w zewnętrznym przewodzie słuchowym jakiegoś podróżującego psa. Z uwagi na szczególną zdolność reprodukcyjną tego kleszcza, do stworzenia całej populacji wystarczyła tylko jedna samica, która zasiedliła nowy obszar. 

Borelioza (choroba z Lyme) 

Borelioza, zwana także chorobą z Lyme, wywoływana jest przez bakterię o nazwie Borrelia burgdorferi. Borelioza jest obecnie najczęstszą chorobą przenoszoną na ludzi przez kleszcze (konkretnie kleszcze z rodzaju Ixodes). Do zakażenia i rozwinięcia objawów klinicznych może dojść również u psów. Diagnoza boreliozy jest trudna do postawienia zarówno w przypadku czworonogów, jak i ich opiekunów. Jak pokazują statystyki, poprawne rozpoznanie ma miejsce częściej w Stanach Zjednoczonych niż w Europie. 

Riketsjozy  

Ukąszenia kleszczy potencjalnie wystawiają zarówno psy, jak i ludzi na ryzyko zakażenia bakteriami z rzędu Rickettsiales, która powodują szereg różnych chorób, m.in.: 

• ehrlichiozę, 
• anaplazmozę, 
• gorączkę plamistą Gór Skalistych (i inne gorączki plamiste). 

MUCHY PIASKOWE

Muchy piaskowe to maleńkie meszki, które rozmnażają się w ciemnych, wilgotnych miejscach, gdzie mają dostęp do dużej ilości materii organicznej, która służy jako pokarm dla larw. Samice meszek potrzebują jednak żywić się również krwią, aby przyspieszyć produkcję jaj. 

Leiszmanioza

Leiszmanioza jest ciężką chorobą wektorową, występującą w tropikach, subtropikach i Europie Południowej. Odpowiedzialnego za nią pasożytniczego pierwotniaka Leishmania infantum transmituje kilka rodzajów much. 

• Występuje w basenie Morza Śródziemnego, na Bliskim Wschodzie, w Azji Środkowej, Ameryce Południowej i Środkowej. 
• Zaraża również ludzi, w przeszłości choroba występowała szczególnie u dzieci (stąd nazwa infantum). 
• Dostępne są szczepionki, które pomagają chronić psy przed leiszmaniozą i ograniczają konieczność leczenia. 

Leiszmanioza rozprzestrzenia się na nowe tereny głównie z powodu coraz częstszych podróży psów. Zbadano, że 12% psów, które przemieszczały się pomiędzy obszarami endemicznymi a terytorium Niemiec, było zainfekowanych Leishmania infantum, w Wielkiej Brytanii zaś prawie 15%. 

Zarażone psy mogą zwiększać ryzyko występowania leiszmaniozy u ludzi, jednak choroba ta nie jest przenoszona bezpośrednio. Zainfekowane czworonogi zwiększają natomiast procent populacji zakażonych much piaskowych, które przenoszą chorobę na inne zwierzęta oraz ludzi.

W wielu krajach doprowadziło to do wprowadzenia niesłusznej polityki kontroli ryzyka, która skutkowała eutanazją zarówno zdrowych, jak i chorych psów tylko w celu zmniejszenia ich populacji. Jak wykazują badania, nie jest to skuteczny sposób kontrolowania potencjalnych infekcji. Dużo bardziej efektywną metodą jest stosowanie środków odstraszających meszki, a także szczepień profilaktycznych. 

Badania przesiewowe w kierunku chorób  wektorowych 

W klinikach weterynaryjnych w Stanach Zjednoczonych częściej niż w Europie przeprowadza się badania przesiewowe w kierunku chorób przenoszonych przez wektory. Wciąż jednak pozostaje wiele niewiadomych: Jak szybko od momentu zakażenia test wykaże wynik pozytywny? Jakie objawy kliniczne towarzyszą chorobom? Kiedy można się ich spodziewać? Cały czas nurtuje nas również, dlaczego niektóre psy nie wykazują w ogóle żadnych oznak infekcji.

Jako właściciel zwierzęcia musisz wiedzieć, że najlepszą profilaktyką jest przestrzeganie zaleceń lekarza weterynarii i regularne wizyty kontrolne. Koniecznie zgłoś weterynarzowi wszelkie niepokojące Cię zmiany w zachowaniu i stanie zdrowia Twojego czworonoga.